Krótka historia segregacji odpadów.

Skupiska ludzkie od zarania dziejów wytwarzają odpady. Ich negatywny wpływ, pomimo ich biodegradacji, w tym szczególnie na studnie oraz wody gruntowe był już zauważony tysiące lat przed nasza erą. Z negatywnym wpływem odpadów starali się walczyć starożytni Majowie organizując cykliczne święta zbierania i palenia odpadów.

Pierwszy znany system gospodarki ściekowej znajduje się na terenie dzisiejszej Syrii w El Kowm. Mezopotamskie osiedle położona na obszarze tak zwanego Żyznego Półksiężyca badania archeologiczne znajdują dowody na to, że gospodarka ściekowa zaczęła się na tym obszarze około 6500 roku p.n.e. Omawiany teren znajduje się około 120 km na północny wschód od starożytnego miasta Palmyra. Teren El Kowm miał rozległą sieć wodnokanalizacyjną połączona z systemem odprowadzania deszczówki oraz drenowania terenów podmokłych. System ten był wyposażony w osadniki i komory filtracyjne umożliwiające bezproblemowy przepływ cieczy oraz ich oczyszczanie z substancji stałych i półpłynnych. Oprócz systemów komunalnej gospodarki wodnej w Syrii znajdują się również dowody na istnienie systemów gospodarowania rożnymi odpadami półstałymi i stałymi.

Starożytne Cesarstwo Rzymskie stosowało wyrafinowane systemy akweduktów i usuwania odpadów w całym swoim imperium. Wykorzystując Cloaca Maxima (system kanalizacji), inżynierowie starożytnego Rzymu stworzyli rozległą sieć kanałów kanalizacyjnych. Ścieki z Cloaca Maxima wpadały do rzeki Tybr płynącej przez miasto Rzym. Z czasem spowodowało to jego ogromne zanieczyszczenie i uniemożliwiło używanie wody z Tybru do celów spożywczych. Zapotrzebowanie na świeżą wodę zaowocowało rozwojem technologii akweduktów doprowadzających świeżą wodę do rzymskich miast.

Rzymski kanał kanalizacyjny w Kolonii. Fotografia ©Raimond Spekking / CC BY-SA 4.0 (za Wikimedia Commons)

W epoce nowożytnej po rozpoczęciu industrializacji oraz rozwoju dużych miejskich skupisk ludności, gromadzenie się odpadów w miastach spowodowało gwałtowne pogorszenie poziomu warunków sanitarnych oraz ogólnej jakości życia miejskiego. Ulice europejskich miast zostały dosłownie zatkane odpadami i ściekami fekaliów z powodu braku przepisów dotyczących konieczności usuwania odpadów. Pomysł na uregulowanie prawne zmuszające władze miejskie do stworzenia systemu wywożenia odpadów był dyskutowany w Anglii od początku XVIII wieku. Pierwszy system zorganizowanego systemu gospodarowania odpadami stałymi pojawiło się w Londynie pod koniec XVIII wieku. Wokół śmietnisk na wyznaczonych przez władze miejscach, powstał system zbierania odpadów i odzyskiwania wielu surowców do powtórnego przerobu. Jednym z głównych składników odpadów komunalnych był popiół węglowy, który miał wartość rynkową. Był stosowany jako domieszka do gliny przy wypalaniu cegieł oraz dachówek, a także jako nawóz dla rolników i sadowników. Podobny system na przełomie XVIII i XIV wieku zaczął funkcjonować także w innych miastach Europy oraz Stanów Zjednoczonych.

Rentowność osiągnięta na zbieraniu i odsprzedawaniu popiołu, zachęciła zbieraczy do skutecznego odzyskania w 100% pozostałych odpadów nadających się do sprzedaży lub dalszego przerobu. Na ulicach miast pojawili się ludzie oferujący rozmaite przedmioty pozyskane ze śmietnikowego odzysku. Jest to przykład pierwszej zorganizowanej, ogólnomiejskiej gospodarki odpadami stałymi. W tych czasach pojawiły się pierwsze techniczne środki ułatwiające gospodarkę odpadami. Były to wyspecjalizowane wozy konne, różnego rodzaju skrzynie do gromadzenia i segregowania zbieranych przedmiotów. Był to początek idei stosowania współczesnych nam różnego kontenerów komunalnych oraz specjalizowanych pojemników do selektywnej segregacji odpadów. Opisany powyżej system śmietnisk i recyklingu ich zawartości funkcjonował z powodzeniem do połowy lat pięćdziesiątych XIX wieku, wtedy to załamała się wartość rynkowa popiołu. Indywidualna eksploracja podmiejskich śmietnisk stała się nie opłacalna. Wbrew pozorom był to szczęśliwy moment, który pozwolił przejść bezkonfliktowo i względnie płynnie do zinstytucjonalizowanego, prowadzonego przez władze komunalne systemu gospodarowania odpadami stałymi. W połowie XIX wieku, pod wpływem coraz bardziej niszczycielskich epidemii cholery oraz debat na temat zdrowia publicznego, pojawiły się pierwsze skonsolidowane przepisy dotyczące kwestii gospodarki komunalnej. Duży wpływ na debatę i przyjęte w jej efekcie rozwiązania miał raport The Sanitary Condition of the Labouring Population in 1842 reformatora i społecznika Edwina Chadwicka [1800 – 1890].

Piec destrukcyjny produkcji firmy Manlove, Alliott & Co. Ltd. z 1894 roku. Muzeum Technologii w Cambridge. Fotografia Ashley Dace, CC BY-SA 2.0, Wikipedia

Podobne miejskie spalarnie odpadów powstały na przełomie XIX i XX wieku w wielu dużych miastach Europy i Ameryki Północnej. W 1895 roku Nowy Jork stał się pierwszym miastem w Stanach Zjednoczonych, w którym został zorganizowany został miejski system zarządzania zbiórka i częściowym recyklingiem odpadów. Wczesne śmieciarki to były po prostu zwykłe platformy konne, pod koniec XIX wieku wieku wyposażone zostały w proste mechaniczne systemy wywrotu. Sektor wywozu śmieci oraz transportu w celu recyklingu został zmotoryzowany na początku XX wieku. Wcześniej odkryte platformy zastąpiono nadwoziami zamkniętymi aby ograniczyć wydobywający się z nich fetor. W latach XX wieku zostały one wyposażone w mechanizmy ładowania odpadów. W 1938 roku w ciężarówce Garwood Load Packer po raz pierwszy zastosowana ubijak hydrauliczny. Smieciarka Garwood Load Packer konstrukcji inż. Melvina Donalda Silveya była wyprodukowana przez firmę Garwood Industries w Detroit w stanie Michigan.  Packer przyniósł znaczące ułatwienia w automatyzacji zbierania śmieci w Stanach Zjednoczonych. Do 1949 roku w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie wprowadzono do użytku ponad 2500 sztuk takich ciężarówek. Obecnie prawie wszystkie pojazdy do zbiórki odpadów niesegregowanych wykorzystują obecnie mechanizmu zagęszczania.

Śmieciarka Garwood Load Packer. Fotografia z postu na Twitterze firmy Wasteco 

Śmieciarka Garwood Load Packer. Fotografia z archiwalnej strony www.tigerdude.com

W Europie ustawodawstwo zobowiązujące do posiadania pojemników na odpady zostało po raz pierwszy wprowadzone we Francji zarządzeniem prefektury z 1883 roku. Przepis nakazywał władzom miasta dostarczanie oraz odbieranie koszy na śmieci z każdego gospodarstwa domowego w Paryżu. Pojemniki te miały pojemność 80 do 120 litrów, były wyposażone w uchwyt oraz pokrywę. Dodatkowo do każdego gospodarstwa domowego miały być przydzielone trzy kosze na śmieci w celu sortowania odpadów. Sortowaniu miały podlegać włókna nadające się do recyklingu, papier i tektura oraz inne materiały wielokrotnego użytku takie jak: ceramika, szkło, muszle ostryg, itp..

W Wielkiej Brytanii ustawodawstwo określające obowiązki władz lokalnych w zakresie dostarczania i zbierania „pojemników do tymczasowego składowania i zbierania popiołów oraz śmieci” zostało określone w ustawie o zdrowiu publicznym z 1875 roku.

Pierwsze historycznie odnotowane użycie kontenera na śmieci, jako samodzielnego pojemnika do transportu odpadów, nastąpiło na terenie Holandii w 1922 roku. Zastosowanie kontenerów do transportu intermodalnego w transporcie drogowym i kolejowym na bardziej masowa skalę rozpoczęły firmy holenderskie na początku lat 30. XX wieku.

Platforma kolejowa z różnymi rodzajami kontenerów. Fotografia Anagoria Muzeum Kolejnictwa Bochum-Dahlhausen CC BY 3.0

Jeden z systemów używany od 1934 roku służył do przewozu odpadów ale także towarów konsumpcyjnych. Kontenery „Laadkisten” miały dopuszczalną masę całkowitą 3 000 kg i wymiary 2,5 m × 2 m × 2 m. Przeładunek odbywał się przy pomocy linowych wciągarek.

Po II wojnie światowej system ten był używany do transportu między Szwajcarią a Holandią. W dniach 14-23 kwietnia 1951 roku w Zurychu Tiefenbrunnen pod auspicjami Klubu „Muzeum Transportu Szwajcarii” i Bureau International des Containers” (BIC) odbyły się pokazy systemów kontenerowych mające na celu wybór najlepszego rozwiązania dla Europy Zachodniej. Obecni na pokazach byli przedstawiciele Belgii, Francji, Holandii, Niemiec, Szwajcarii, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Włoch i USA. Efektem tego spotkania była pierwsza po II wojnie światowej norma europejska UIC 590, znana również jako „Pa-Behälter” (porteur-aménagé-Behälter). System ten został wdrożony w Danii, Belgii, Holandii, Luksemburgu, Niemczech Zachodnich, Szwajcarii i Szwecji. W Niemczech był szeroko reklamowany i wdrażany jako system transportu „haus zu haus” (od domu do domu), który obejmował transport towarów w różnych typach kontenerów.

Wraz ze stopniową popularyzacją kontenerów wielkogabarytowych typu ISO, po raz pierwszy w Europie zastosowanych w 1966 roku, system „Pa-Behälter” wyszedł z użycia i został wycofany przez koleje. Kontenery systemu „Pa-Behälter” przestały byc produkowane w 1975 roku i poddane złomowaniu w latach 2000. W latach 70-tych transport kontenerów z odpadami został całkowicie przeniesiony do transportu drogowego. Wcześniej do transportu odpadów koleją szeroko  był stosowany średniej wielkości kontener Eoskrt z otwartym dachem z serii „haus zu haus”. Można go było przemieszczać na czterech małych kołach na platformy samochodowe, wpasowując koła w zamontowane na nich wąskie prowadnice. Kontenery tego typu były protoplastami dzisiejszych kontenerów rolkowy. Kontenery były wyposażone w znormalizowane stalowe koła o szerokości 75 mm i średnicy 200 mm. Rozstaw osi kontenera wynosił 1 400 mm szerokości, rozstaw kół wynosił 1 950 mm.

Obecnie powszechnie używane kontenery rolkowe zostały znormalizowane w normie DIN 30722 przez Komitet ds. Standardów Usług Komunalnych (Normenausschuss Kommunale Technik / NKT). Pierwsze części normy to podziały na  różne klasy wagowe kontenerów: część 1 do 26 ton, część 2 do 32 ton, część 3 do 16 ton. Norma została opublikowana po raz pierwszy w kwietniu 1993 roku, ostania nowelizacja została opublikowana w lutym 2007 roku. Czwarta część normy obejmuje transport intermodalny drogowo-kolejowy, część 4 normy z lipca 1994 roku obowiązuje do dnia dzisiejszego.

Kontenery rolkowe według  DIN 30722 mają ucho haka skierowany pod kątem 45° do góry z uchwytem umieszczonym na wysokości 1570 mm (61,81 cala). Kółka rolkowe mają wewnętrzny rozstaw 1 560 mm, zewnętrzny rozstaw 2 160 mm. Szerokość kontenerów jest w większości zgodna z intermodalnymi kontenerami transportowymi, a dla kontenerów dwudziestostopowych dostępne są ramy podwozia, które można następnie obsługiwać jak kontener rolkowy. Długość kontenerów rolkowych DIN jest znormalizowana w odstępach co 250 mm od całkowitej długości 4 000 do 7 000 mm. Wysokość nie została znormalizowana, a kontenery rolkowe nie są powszechnie używane do układania w stosy, w przeciwieństwie do kontenerów typu mulda (skip)

W obrębie świata kontenerów rolkowych funkcjonuje także norma NATO STANAG 2413 „Demontowalne platformy do przewozu ładunków (dlcp/flattracks)” która odwołuje się do normy DIN 30722 w celu określeniu parametrów haka, rolek, i innych, odnosi się także do systemu obsługi kontenerów rolkowych DIN używanych w sprzęcie przeciwpożarowym. Kontenery rolkowe są bardzo łatwe do załadunku/rozładunku, jednak wiążą się z nimi pewne problemy eksploatacyjne. Stalowe rolki ciężkiego kontenera stykając się z podłożem mogą powodować uszkodzenia nawierzchni innej niż betonowa.

Innym rodzajem współczesnego kontenera komunalnego jest tzw. mulda symetryczna lub asymetryczna. Kontener może być wykonany jako otwarty lub zamknięty w zależności od przeznaczenia i jest zbudowany zgodnie z normą DIN 30720-1 lub DIN 30720-2. Do jego załadunku/rozładunku samochody ciężarowe wyposażone w specjalistyczne zabudowy bramowe, łańcuchowe.

Oprac. Torkonstal

Torkonstal - producent kontenerów i muld do recyklingu

Źródła:

• http://www.mist-4.de/archiv/2013-05-vortrag-pa-container.pdf
• https://web.archive.org/web/20181216095735/http://www.tigerdude.com/garbage/rearload/garwood/loadpacker.html

Artykuł został opublikowany 5 grudnia 2022 roku na Blogu Torkonstal i jest udostępniany jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Na tych samych warunkach 3.0 Polska.